Bayram münasebetiyle geçtiğimiz iki haftada kurban ibadeti hakkında 42 soru-cevaptan oluşan yazı dizisi yayınlamıştık. İmanın şubelerini ele alan son yazımız ise kurban gündemi sebebiyle sekteye uğramıştı. Bu hafta bu konuyu da nihayete erdireceğiz inşallah.

41. Köle Azadı: Dinimiz, pek çok ayet ve hadislerde insan hürriyetine önem veren telkin ve tavsiyelerde bulunmuştur. “Yanlışlıkla bir mümini öldüren kimsenin mümin bir köle âzat etmesi ve ölenin ailesine teslim edilecek bir diyet vermesi gereklidir; ancak ölünün ailesi diyeti bağışlarsa o başka. Öldürülen, mümin olmakla birlikte size düşman olan bir topluluktan ise mümin bir köle âzat etmek lâzımdır. Eğer kendileriyle aranızda antlaşma bulunan bir topluluktan ise ailesine teslim edilecek bir diyet vermek ve mümin bir köleyi âzat etmek gerekir.” (Nisâ, 4/92)

42. Cömertlik: “Kim iyilikle gelirse ona getirdiğinin on katı vardır…” (En‘âm, 6/160)

43. Ramazan Orucu: “Ey iman edenler! Sizden öncekilerin üzerine yazıldığı gibi sakınasınız diye sizin üzerinize de sayılı günlerde oruç yazıldı.” (Bakara, 2/184)

44. Nafile Oruçlar: “Bir iyiliği mecbur olmadan yapan için bu (yaptığı) iyidir.” (Bakara, 2/184)

45. İtikâf: “İbrâhim ve İsmâil’e de, “Tavaf edecekler için, kendini ibadete verecekler, rükû ve secde edecekler için evimi temiz tutun” diye talimat verdik.” (Bakara, 2/125)

46. Kadir Gecesini Arama: Konu ile ilgili direk ayet olmasa da Hz. Peygamber’den (s.a.s.) rivayetler mevcuttur.

47. Hac: “Hac bilinen aylardadır. Kim o aylarda hacca karar verip niyet ederse, bilsin ki hac sırasında kadına yaklaşmak, günaha sapmak ve tartışıp çekişmek yoktur…” (Bakara, 2/197)

48. Umre: “Haccı ve umreyi Allah için eksiksiz yerine getirin…” (Bakara, 2/196)

49. Tavaf: “Sonra kalan hac fiillerini tamamlayıp temizlensinler, adaklarını yerine getirsinler ve o kadîm evi (Kâbe) tavaf etsinler.” (Hac, 22/29)

50. Fitnelerden Kaçınma: “Sadece içinizden zulmedenlere dokunmakla kalmayacak olan fitneden sakının ve bilin ki Allah’ın cezası şiddetlidir.” (Enfâl, 8/25)

51. Nezirlerini Yerine Getirme: (Hac, 22/29)

52. Yemin Etmekten Sakınma: “Antlaşma yaptığınız zaman Allah’a verdiğiniz sözü yerine getirin; Allah’ı kendinize kefil tutarak kesinliğe kavuşturduktan sonra yeminlerinizi bozmayın. Unutmayın ki yaptıklarınızı Allah bilmektedir.” (Nahl, 16/91)

53. Keffâretleri Eda Etme: (Nisâ, 4/92)

54. Nikâhla İffeti Koruma: “Evlenme imkânı bulamayanlar, Allah lütfundan ihtiyaçlarını giderinceye kadar iffetlerini korusunlar.” (Nûr, 24/33)

55. Aile Efradının Hukukunu Gözetme: “Sana ne harcayacaklarını soruyorlar. De ki: ‘Harcayacağınız mal, ana-baba, yakınlar, öksüzler, yoksullar ve yolcular için olmalıdır. Hayır olarak ne yaparsanız muhakkak ki Allah onu bilir.’” (Bakara, 2/215)

56. Anne Babaya İyi Davranma: “Rabbin, sadece kendisine kulluk etmenizi ve anne babanıza iyi davranmanızı emretti. Onlardan biri veya ikisi senin yanında yaşlanırsa onlara öf bile deme! Onları azarlama! İkisine de gönül alıcı güzel sözler söyle.” (İsrâ, 17/23)

57. Çocuk Terbiyesi: “Ey iman edenler! Kendinizi ve ailenizi yakıtı insanlar ve taşlar olan ateşten koruyun…” (Tahrîm, 66/6)

58. Sıla-i Rahim: “Allah’a saygısızlıktan ve akrabalık haklarına riayetsizlikten de sakının.” (Nisâ, 4/1)

59. Kadının Kocasına İtaat Etmesi: “Kadınların, mâkul ve meşrû ölçülerde ödevlerine denk hakları vardır; erkeklerin ise onların üzerinde bir dereceleri mevcuttur.” (Bakara, 2/228)

60. Emri Altında Çalışanlara İyi Davranma: “Anne babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, yakın arkadaşa, yolcuya, ellerinizin altında bulunanlara iyi davranın. Allah kendini beğenen ve böbürlenip duran kimseyi asla sevmez.” (Nisâ, 4/36)

61. Adil Olma: “Muhakkak ki Allah adaleti, ihsanı, akrabaya karşı cömert olmayı emreder; hayâsızlığı, kötülüğü ve zorbalığı yasaklar. İşte Allah, aklınızı başınıza alasınız diye size böyle öğüt veriyor.” (Nahl, 16/90)

62. Cemaate Katılma

63. İdarecilerin Meşru Emirlerine Uyma: “Ey iman edenler! Allah’a itaat edin, peygambere itaat edin, sizden olan ülü’l-emre de.” (Nisa, 4/59)

64. Küskünlerin Arasını Düzeltme: “O halde siz gerçek müminler iseniz Allah’a karşı saygısızlıktan sakının, aranızı düzeltin…”(Enfâl, 8/1)

65. Hayır İşlerine Yardımcı Olma

66. Hadleri Uygulama

67. Cihat: “Ey iman edenler! Sabredin, kararlılıkta yarışın, düşmana karşı hazırlıklı olun (birbirinize dayanıp bağlanın), Allah’a karşı gelmekten sakının ki başarıya ulaşabilesiniz” (Âl-i İmrân, 3/200)

68. Emanete Riayet Etme: “Yine o müminler emanetlerine ve ahitlerine sadakat gösterirler” (Mü’minûn, 23/8)

69. Karz-ı Hasen: Allah’ın rızasını gözeterek ihtiyaç sahibi kimselere menfaatsiz borç vermek anlamındadır. Günümüzde Müslümanlar, iyi niyetli bu davranışı suiistimal ederek mali durumu iyi olanların borç vermekten çekinmelerine sebebiyet verdiklerini üzülerek müşahede etmekteyiz. “Kim Allah’a güzel (karşılık beklemeden) bir borç verirse Allah da bunu kat kat fazlasıyla öder.” (Bakara, 2/245)

70. İnsanlara Karşı İyi Davranma

71. İnfak: “Onlar (takvâ sahipleri) bollukta da darlıkta da Allah yolunda harcarlar…” (Âl-i İmrân, 3/134)

72. Selam verme

73. Aksırana “Yerhamükellah” Demek.

74. İnsanlara Zarar Vermeme: (Nisâ, 4/36)

75. Boş İşlerle Meşgul Olmama: “O halde önemli bir işi bitirince hemen diğerine koyul.” (İnşirâh, 94/5)

76. Yolda İnsanlara Eziyet Veren Taşı Kenara Çekme

İmanın şubeleri hakkında kısa bir değerlendirme yapmamız gerekirse, zikredilen maddeler ayet ve sahih hadislerde teşvik edilmektedir. Görüldüğü üzere iman; ibadetlerden ahlâka, itikattan sosyal sorumluluklarımıza değinen geniş bir yelpazeyi içinde barındırmaktadır. Dolayısıyla dinimizin gerekliliklerini yerine getirmeye çalışan kimse, imanın dalları niteliğindeki 76 maddeyi hayat felsefesi edinmesi gerekir. Yüce Allah, bütün Müslümanlara saydığımız hasletleri yaşamayı nasip etsin.

Bayram münasebetiyle geçtiğimiz iki haftada kurban ibadeti hakkında 42 soru-cevaptan oluşan yazı dizisi yayınlamıştık. İmanın şubelerini ele alan son yazımız ise kurban gündemi sebebiyle sekteye uğramıştı. Bu hafta bu konuyu da nihayete erdireceğiz inşallah.

41. Köle Azadı: Dinimiz, pek çok ayet ve hadislerde insan hürriyetine önem veren telkin ve tavsiyelerde bulunmuştur. “Yanlışlıkla bir mümini öldüren kimsenin mümin bir köle âzat etmesi ve ölenin ailesine teslim edilecek bir diyet vermesi gereklidir; ancak ölünün ailesi diyeti bağışlarsa o başka. Öldürülen, mümin olmakla birlikte size düşman olan bir topluluktan ise mümin bir köle âzat etmek lâzımdır. Eğer kendileriyle aranızda antlaşma bulunan bir topluluktan ise ailesine teslim edilecek bir diyet vermek ve mümin bir köleyi âzat etmek gerekir.” (Nisâ, 4/92)

42. Cömertlik: “Kim iyilikle gelirse ona getirdiğinin on katı vardır…” (En‘âm, 6/160)

43. Ramazan Orucu: “Ey iman edenler! Sizden öncekilerin üzerine yazıldığı gibi sakınasınız diye sizin üzerinize de sayılı günlerde oruç yazıldı.” (Bakara, 2/184)

44. Nafile Oruçlar: “Bir iyiliği mecbur olmadan yapan için bu (yaptığı) iyidir.” (Bakara, 2/184)

45. İtikâf: “İbrâhim ve İsmâil’e de, “Tavaf edecekler için, kendini ibadete verecekler, rükû ve secde edecekler için evimi temiz tutun” diye talimat verdik.” (Bakara, 2/125)

46. Kadir Gecesini Arama: Konu ile ilgili direk ayet olmasa da Hz. Peygamber’den (s.a.s.) rivayetler mevcuttur.

47. Hac: “Hac bilinen aylardadır. Kim o aylarda hacca karar verip niyet ederse, bilsin ki hac sırasında kadına yaklaşmak, günaha sapmak ve tartışıp çekişmek yoktur…” (Bakara, 2/197)

48. Umre: “Haccı ve umreyi Allah için eksiksiz yerine getirin…” (Bakara, 2/196)

49. Tavaf: “Sonra kalan hac fiillerini tamamlayıp temizlensinler, adaklarını yerine getirsinler ve o kadîm evi (Kâbe) tavaf etsinler.” (Hac, 22/29)

50. Fitnelerden Kaçınma: “Sadece içinizden zulmedenlere dokunmakla kalmayacak olan fitneden sakının ve bilin ki Allah’ın cezası şiddetlidir.” (Enfâl, 8/25)

51. Nezirlerini Yerine Getirme: (Hac, 22/29)

52. Yemin Etmekten Sakınma: “Antlaşma yaptığınız zaman Allah’a verdiğiniz sözü yerine getirin; Allah’ı kendinize kefil tutarak kesinliğe kavuşturduktan sonra yeminlerinizi bozmayın. Unutmayın ki yaptıklarınızı Allah bilmektedir.” (Nahl, 16/91)

53. Keffâretleri Eda Etme: (Nisâ, 4/92)

54. Nikâhla İffeti Koruma: “Evlenme imkânı bulamayanlar, Allah lütfundan ihtiyaçlarını giderinceye kadar iffetlerini korusunlar.” (Nûr, 24/33)

55. Aile Efradının Hukukunu Gözetme: “Sana ne harcayacaklarını soruyorlar. De ki: ‘Harcayacağınız mal, ana-baba, yakınlar, öksüzler, yoksullar ve yolcular için olmalıdır. Hayır olarak ne yaparsanız muhakkak ki Allah onu bilir.’” (Bakara, 2/215)

56. Anne Babaya İyi Davranma: “Rabbin, sadece kendisine kulluk etmenizi ve anne babanıza iyi davranmanızı emretti. Onlardan biri veya ikisi senin yanında yaşlanırsa onlara öf bile deme! Onları azarlama! İkisine de gönül alıcı güzel sözler söyle.” (İsrâ, 17/23)

57. Çocuk Terbiyesi: “Ey iman edenler! Kendinizi ve ailenizi yakıtı insanlar ve taşlar olan ateşten koruyun…” (Tahrîm, 66/6)

58. Sıla-i Rahim: “Allah’a saygısızlıktan ve akrabalık haklarına riayetsizlikten de sakının.” (Nisâ, 4/1)

59. Kadının Kocasına İtaat Etmesi: “Kadınların, mâkul ve meşrû ölçülerde ödevlerine denk hakları vardır; erkeklerin ise onların üzerinde bir dereceleri mevcuttur.” (Bakara, 2/228)

60. Emri Altında Çalışanlara İyi Davranma: “Anne babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, yakın arkadaşa, yolcuya, ellerinizin altında bulunanlara iyi davranın. Allah kendini beğenen ve böbürlenip duran kimseyi asla sevmez.” (Nisâ, 4/36)

61. Adil Olma: “Muhakkak ki Allah adaleti, ihsanı, akrabaya karşı cömert olmayı emreder; hayâsızlığı, kötülüğü ve zorbalığı yasaklar. İşte Allah, aklınızı başınıza alasınız diye size böyle öğüt veriyor.” (Nahl, 16/90)

62. Cemaate Katılma

63. İdarecilerin Meşru Emirlerine Uyma: “Ey iman edenler! Allah’a itaat edin, peygambere itaat edin, sizden olan ülü’l-emre de.” (Nisa, 4/59)

64. Küskünlerin Arasını Düzeltme: “O halde siz gerçek müminler iseniz Allah’a karşı saygısızlıktan sakının, aranızı düzeltin…”(Enfâl, 8/1)

65. Hayır İşlerine Yardımcı Olma

66. Hadleri Uygulama

67. Cihat: “Ey iman edenler! Sabredin, kararlılıkta yarışın, düşmana karşı hazırlıklı olun (birbirinize dayanıp bağlanın), Allah’a karşı gelmekten sakının ki başarıya ulaşabilesiniz” (Âl-i İmrân, 3/200)

68. Emanete Riayet Etme: “Yine o müminler emanetlerine ve ahitlerine sadakat gösterirler” (Mü’minûn, 23/8)

69. Karz-ı Hasen: Allah’ın rızasını gözeterek ihtiyaç sahibi kimselere menfaatsiz borç vermek anlamındadır. Günümüzde Müslümanlar, iyi niyetli bu davranışı suiistimal ederek mali durumu iyi olanların borç vermekten çekinmelerine sebebiyet verdiklerini üzülerek müşahede etmekteyiz. “Kim Allah’a güzel (karşılık beklemeden) bir borç verirse Allah da bunu kat kat fazlasıyla öder.” (Bakara, 2/245)

70. İnsanlara Karşı İyi Davranma

71. İnfak: “Onlar (takvâ sahipleri) bollukta da darlıkta da Allah yolunda harcarlar…” (Âl-i İmrân, 3/134)

72. Selam verme

73. Aksırana “Yerhamükellah” Demek.

74. İnsanlara Zarar Vermeme: (Nisâ, 4/36)

75. Boş İşlerle Meşgul Olmama: “O halde önemli bir işi bitirince hemen diğerine koyul.” (İnşirâh, 94/5)

76. Yolda İnsanlara Eziyet Veren Taşı Kenara Çekme

İmanın şubeleri hakkında kısa bir değerlendirme yapmamız gerekirse, zikredilen maddeler ayet ve sahih hadislerde teşvik edilmektedir. Görüldüğü üzere iman; ibadetlerden ahlâka, itikattan sosyal sorumluluklarımıza değinen geniş bir yelpazeyi içinde barındırmaktadır. Dolayısıyla dinimizin gerekliliklerini yerine getirmeye çalışan kimse, imanın dalları niteliğindeki 76 maddeyi hayat felsefesi edinmesi gerekir. Yüce Allah, bütün Müslümanlara saydığımız hasletleri yaşamayı nasip etsin.