Yüce Rabbimiz canlılar içinde en değerli varlık olarak insanı yaratmış ve ona akıl da vermiştir. İnsan o akıl sayesinde kendisi için iyi veya kötü olanı ayırt eder ve ona göre rolünü oynar. Oysa, hiç kimse kendisinin akılsız olduğunu söylemez. Ama Rabbimiz gerçek akıllı ile lafta akıllıyı bir tutmayıp birbirinden ayırıyor. Aşağıdaki ayetlerde gerçek akıllıların sekiz tane sıfatlarını sayıyor. Bu sıfatlardan biri ya da birkaç tanesi eksik olanlar tam akıllı değildirler. Herkes bu ayetlerin ışığında kendisini hesaba çekip, nefis muhasebesi yapmalıdır.

Rabbimiz şöyle buyuruyor:

- Rabbinden sana indirilenin gerçekten Hak olduğunu bilen kimse, (onu bilemeyen) kör gibi olur mu? (Bunu) ancak akıl sahipleri ve vicdanı temiz olanlar anlar.

Onlar, Allah'a verdikleri sözü yerine getiren ve sözleşmeyi bozmayanlardır.

Onlar, Allah'ın riayet edilmesini emrettiği haklara riayet eden, Rablerine saygı besleyen ve kötü hesaptan korkanlardır.

Onlar, Rablerinin rızasına ermek için sabreden, namazı dosdoğru kılan, kendilerine verdiğimiz rızıklardan gizli olarak ve açıktan Allah için harcayan ve kötülüğü iyilikle ortadan kaldıranlardır. İşte bunlar için dünya yurdunun iyi sonucu vardır.(Ra’d/19-22)

Bu ayetlerde gerçek akıllıların sıfatları şöyle sıralanıyor:

1.(Kalû Belâ)da Allaha verdiği ahdini ifa ederler, verdiği sözü yani kulluğu yerine getirirler.

2.Allah'ın riayet edilmesini emrettiği haklara riayet ederler. Yani peygamberlerin ve onların mirasçıları olan âlimlerin, hısım akrabanın, komşunun ve bütün müminlerin ve hatta zimmet ehli olan gayrimüslimlerin ve bütün insanların, kedi, tavuk, keçi ve koyun gibi evcil hayvanlardan, böceklere ve karıncalara kadar bütün canlıların, bitkilerin ve cansızların hukukuna riayet ederler. Bütün yaratılmışların haklarına saygı göstermek ve riayet etmek hep bu ifadenin içindedir. Aslında yaratılmışların hakkına riayet etmek yaratanın hakkına riayet etmek demektir.

3. Ve Rablerinden haşyet ederler. Allah'ın kudretinin sonsuzluğu karşısında ürperir, O'nun büyüklüğünden ve gazabından çekinirler. O'na karşı günah işlemekten sakınırlar.

4. Ve kötü hesaptan korkarlar. Yani, ahirette bütün yaptıklarının hesabını vereceklerinden, o hesap veriş sırasında kötü duruma düşmekten korkarlar. O gün gelip çatmadan önce kendi kendilerini murakabe eder, vicdanlarında hesaba çekerler.

5. Rablerinin rızasını kazanmak ve teveccühüne nail olmak için sabrederler. Yani, ne halka karşı gösteriş, ne de gönüllerinde bir gurur ve iftihar duygusu beslemeyerek, sırf Allah rızası için zahmetlere katlanıp hak yolunda sabır ve sebat gösterirler.

6. Ve namazı hakkıyla dosdoğru kılarlar.

7. Ve kendilerine ihsan ettiğimiz rızıklardan gizlice ve açıkça infak ederler.

8. Ve kötülüğü iyilikle defederler. Zira rabbimiz: Bir kötülüğün karşılığı, onun gibi bir kötülüktür (ona denk bir cezadır). Ama kim affeder ve arayı düzeltirse, onun mükâfatı Allah'a aittir. (Şûrâ/40 ayetince saldırgana karşı misliyle mukabelede bulunmak, mutlak bir azimet değil, ruhsattır, bağışlama ise azimettir.

Demişler ki, bu ayetlerde sıralanan sekiz hayırlı amel, sekiz cennetin kapısına işarettir. Bunlar, yani bu sekiz haslete sahip olan akıllı müminler ki bunlara insanı kâmil denir. Dünya yurdunun mutlu sonucu, en sonunda varacağı ahiret saadeti onlara mahsustur. O mutlu sonucu, ahiret saadetini beyan etmek üzere şöyle buyuruyor Rabbimiz:

“Bu sonuç da Adn cennetleridir. Atalarından, eşlerinden ve çocuklarından iyi olanlarla beraber oraya girerler. Melekler de her bir kapıdan yanlarına girerler (ve şöyle derler): “Sabretmenize karşılık selâm sizlere. Dünya yurdunun sonucu (olan cennet) ne güzeldir!" (Ra’d/23-24)

Aklını iyiye kullanıp da ebedi cennetlere girenlere ne mutlu! Ya Rabbi, bizleri de o kulların arasına ilhak eyle. Amin.