OĞUZ TÜRKLERİ (3)

OĞUZ YABGU DEVLETİ

            X. yüzyılın başlarında Oğuzlar, kışlık merkezi Yenikent olan bir devlet kurdular. Hükümdarın unvanı Yabgu olup, ona naiplik eden ise Kül Erkin idi. Orduya Subaşı kumanda ediyordu. Yınal, Tarkan gibi unvanlarda vardı. Peçeneklerin bir kısmı da Avrupa’ya gitmeyip Oğuzların içinde kaldılar. Oğuzlar, doğudaki Karluklar, kuzeyde Kıpçak ve Kimekler, Hazarlar ve Kuzey batıdaki Peçenekler ile sürekli mücadele halinde idiler. Bu devlet zamanında Oğuzlar ikili teşkilat şeklinde yaşıyorlardı. Oğuz Yabgu Devleti, 1000 yıllarında Kıpçakların baskısıyla yıkıldı. Oğuzların bir kısmı  “Uz”  adı ile Karadeniz’in kuzeyine geldi ve Rus kaynaklarında “Tork” olarak kaydedildiler. Diğer bir kısmı önce Cend, oradan da Horasan’a yöneldiler.  Dede Korkut destanlarında yer alan Oğuz-Kıpçak savaşlarının bu dönemdeki olaylar üzerine yazıldığı varsayılır.  (Selçuklular) (9) Oğuz Yabgu Devleti 750 yılında kurulmuş 950 yılında tam bağımsızlığını kazanmış bir devlettir. Yengi Kend bu devletin başkenti olmuştur. Bu devletin hükümdarı da  “Yabgu”  ünvanını alırdı. Hükümdar adına konuşabilen bir temsilcide bulunurdu bu kişinin unvanı da “Kül Erkin’dir.” Oğuz Yabguluğu, Harezm adı verilen pek büyük olmayan bir bölgeyi sürekli kontrol altında tutuyordu. Ve Oğuzlar’ın çevrelerindeki hiçbir devletle arasının iyi olmadığı Karluklar ile bir mücadele sırasında Oğuz Yabgu’sunun ölümünden anlaşılmaktadır. Oğuz Yabgu Devleti’nin halkı Türk’ün yanında Türkmen olarakta isimlendirilmiştir. Oğuzlar’ın son yabgusu Ali Han, Selçuk Bey’in oğulları olan Çağrı Bey ve Tuğrul Bey ile uzun süre uğraşmış ve tabiri caizse canından bezdirmiştir. Son olarak Kaşgarlı Mahmut’un değerli eseri Divan-ı Lugat-ıt Türk’te Oğuz Yabgu Devleti’nin 7 şehirden oluştuğundan bahseder bu şehirler şunlardır: ”Sugnak,Sitgün,Yengi- kend,Cend,Sapran,Karaçuk,Karnak”. Oğuz Yabgu Devleti 250 yıllık hükümranlığından sonra sessiz sedasız dağılarak diğer Türk devletlerinin arasına karışmıştır. Azeri Türkolog Samed Alize, Oğuzlara ait atasözlerini OĞUZNAME adıyla bir kitap olarak hazırlamıştır. (10) (Devam edecek…) Harita-1- Oğuz Yabgu Devleti                        (9) S.G.Agaçonov, Oğuzlar, Çev. Ekber N.Necef, İstanbul, 2010, s.181 (1097) (10) Samed Alizade, Oğuzname, Haz. Prof. Dr. Ali Haydar Bayat, TDAV Yay. İstanbul, 1992