Çağları Aşan Dâhi El-Biruni

*"Bilim için şüphe, doğruyu bulmanın anahtarıdır." El-Biruni

Kendisini, gökyüzünün sırlarını ve sınırlarını çözmeye adamış bir astronom, dünyanın şeklini ve boyutlarını anlamaya ve anlatmaya çalışan bir coğrafyacı, insanın bedenini ve doğayı inceleyen bir bilim insanı...

Geçmişten günümüze, insanlığa hizmet etmiş bilim insanlarını bir nebzede olsak anmak, hatırlamak, hatırlatmak ve onların zenginliğinden yararlanmak için "Her Aya Bir İslam Alimi" başlığı altında araştırmalar yapıp, hem öğrenmek hem paylaşmak istiyorum. Bilginin evrenselliğinde buluşuruz, birbirimize katkı sağlarız.

Dünya mirasına bıraktığı çok yönlü katkısı ile günümüzde de adından söz ettiren, meraklıların bildiği, meraklı olmayanların bile mutlaka duyduğu El-Biruni.

Tam ismi Ebu Reyhan Muhammad bin Ahmed El-Biruni, 4 Eylül 973 yılında günümüzün Özbekistan'ı Harezm'de doğdu. Bilim ile ilgili ilk eğitimini doğduğu yerin hükümdar ailesinde biri olan Ebu Nasr Mansur'dan aldı. Ebu Nasr Mansur, önemli bir matematikçi ve gökbilimciydi.

Kendisinin istediği ve çabası da bana göre bu süreci verimli kılmıştır. Muazzam bir zeka. Aslında işin sırrı biraz da Ebu Nasr'da. El- Biruni'yi el-Biruni yapan bana göre Ebu Nasr.

Ebu Nasr, El Biruni'ye Öklid geometrisi ve Batlamyus astronomisi ile ilgili eğitimler verdi. Aristo, Arşimet ve Demokritos'un çalışmalarıyla ilgilenen El-Biruni, bilimsel çalışmalarına on yedi yaşına geldiğinde başladı.

Güneşin yüksekliği ve şehrin boylamını, güneşin hareketlerini, mevsimlerin ne zaman başladığını, dünyanın çapını günümüzdeki değere yakın tespit etti ve yer ölçüm biliminin kurucusu oldu.

Bu alanlarda insanlığın istifade edebileceği alanlara imzasını atmak hem şaşkınlık verici hem saygı duyulası bir şey şüphesiz.

"Batı dünyasında da ün kazanan Biruni, Newton'dan önce yerçekeminden bahsetmiş, Galileo'dan önce dünyanın yuvarlak olduğunu savunmuştur. Hayatı boyunca geometri, trigonometri, jeodezi, mineroloji, tıp ve tarihe ait 180 eser yazmıştır."
İsajon Sulton, Biruni

**Jeodezi: Dünyanın şeklini, büyüklüğünü, gravite alanını ölçen dünya üzerindeki noktaların konumunu belirleyen uygulamalı bir matematik bilimidir.

"İbn-i Sina, Biruni gibi Müslüman bilim insanlarının Batı'da eşdeğerleri bulunmamaktaydı. Ortaçağ hakkında "Karanlık Çağ" denmesi Batı medeniyeti için doğru olabilir ama bu dönemdeki İslam düşüncesinin bilimsel başarısı için bu ifadeyi kullanmak uygun değildir."
Caner Taslaman, Evrim Teorisi ve Tanrı

Biruni'nin tam olarak bilinmemekle beraber kimi kaynaklar 184, kimi kaynaklar 146 eser yazdığını söylüyor. Günümüze 22 eseri kalmıştır, deniyor. Buna da şükür desek yeridir. Ya hiç kalmasaydı? Arşivlerde bekleyen tercüme edilmemiş eserleri çürüyüp gitmez inşallah. İnsanlığın hizmetine sunulur umarım.

İslam Dünyası'nın "Altın Çağı" 8. ve 13. yüzyılları arasındaki dönemi kapsıyor.

Altın Çağ: İslam coğrafyası bu dönemde bilim, sanat, felsefe ve teknoloji alanında büyük ilerleme kaydetmiştir. 11. yüzyıl ise bu çağın zirve yaptığı dönemdir. Yani İbn-i Sina, El-Biruni, Ömer Hayyam ve Nizamül-mülk gibi şahsiyetlerin etkisiyle bilimsel ve kültürel ilerlemenin zirve yaptığı bir dönemdir. Bu yüzyılda İslam dünyası, Hindistan'dan Endülüs'e kadar geniş bir coğrafyada bilimin merkezi haline gelmiştir.

El-Biruni'nin eserleri geçmişin bilgeliğini geleceğe aktaran bir köprüdür. Onun mirası bugün bile hâlâ bilim dünyasının ilhâm kaynağıdır. Bugün onun izinden giderek yeni keşifler yaparak insanlığa hizmet etmeliyiz.

El-Biruni, bilgelik ağacıdır, yeni kuşaklar o ağaçtan bir dal alarak aklına dikmelidir. Çünkü koskoca evrende hepimizin yapacağı bir şey olmalı. Eğer yaşamış olsaydı böylesine bir dâhi bunu isterdi ve o ağacın dalını kendisi uzatırdı.

El-Biruni bilginin sınırları aşan evrenselliğinde sana, bana, ülkemize ve dünyaya fener oluyor.
Yabancı kaynaklar El-Biruni'den saygı ve hayranlıkla söz ediyor. Ve eserlerini bizden daha iyi biliyorlar ve kullanıyorlar.

Neslimizin böyle çağları aşan dâhilerimizi bilmesi ve örnek almasını sağlamalıyız.

Her gökyüzüne baktığımızda, insanlığa yaptığı hizmetleri için onu vefa, saygı ve dua ile anmalıyız.

Keyifli okumalar diliyorum.